Kanser gelişmiş ülkelerde kadın ve erkekler için kardiyovasküler hastalıklardan sonra gelen temel ölüm nedenidir. Kanser oluşturan ve ölüme neden olan etken ve faktörler dünyanın çeşitli bölgelerinde ve toplumlarında geniş ölçüde değişiklik gösterirler.
Kanserlerin sebepleri arasında yer alan genetik-immünolojik özellikler yanı sıra çevresel faktörler olarak;
- Sigara
- Organik ve inorganik kimyasallar
- Hava kirliliği
- Radyoaktivite
- Viral enfeksiyonlar
- Diyet le ortaya çıkan durumlar sayılabilir
Ancak, kanser oluşmasında, geleneksel beslenme alışkanlıklarının, sosyal davranışlar, mesleki maruziyet, coğrafya, ırk ve öteki genetik faktörlerin rolü olduğu tek bir nedenin suçlu tutulamayacağı bilinmelidir. İnsanlardaki kanserlerin yüzde 5 kadarının mesleki maruziyet sonucu meydana geldiği kabul edilmektedir.
Mesleksel Kanserler Daha Erken Yaşta Ortaya Çıkıyor
Mesleksel kanserler arasında en sık görülen tür akciğer kanseridir. Bunun nedeni, çalışma hayatında karşılaşılan kanserojen madelerin çoğunlukla solunum yolu ile vücuda girmesidir. Ayrıca insanlarda görülen kanserler arasında akciğer kanseri en sık görülen türlerdendir. Akciğer kanserinden başka deri kanseri, mesane kanseri ve lösemi de mesleksel kanserler arasında sık görülen türlerdendir. Mesleksel maruziyet sonucu meydana gelen kanserler, diğer nedenlerle meydana gelen kanserlere göre daha genç yaşlarda ortaya çıkmaktadır. Bunda çalışma ortamındaki etkilenmenin sürekli ve yüksek dozda olmasının rolü olduğu düşünülmektedir.
Uluslararası Kanser Araştırma Ajansının (IARC) raporlarına göre, bugüne kadar insanda kanser yaptığı kesin olarak ortaya konmuş en az 30 madde ya da etken vardır. En sık kullanılanlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
| Madde | İlişkili kanser türü |
| Amino bifenil | Mesane |
| Arsenik | Akciğer, deri |
| Asbest | Akciğer, mezotelyoma, sindirim sistemi |
| Benzen | Lösemi, akciğer, |
| Benzidin | Mesane |
| Kadmiyum | Prostat |
| Katran | Deri, akciğer |
| Krom | Solunum yolları, sinuslar |
| Naftil amin | Mesane |
| Nikel | Akciğer, solunum yolları |
| Vinil klorür | Karaciğer, anjiyosarkom |
| İyonizan radyasyon | Lösemi, akciğer, deri, kemik |
| Ultraviyole ışın | Deri |
Kanser yapıcı özelliğe sahip bir madde değişik çalışma alanlarında kullanılabildiği için, aynı etkene bağlı olarak farklı işlerde kanser riski söz konusu olabilir.
| İşkolu | Kanser türü | Etken |
| Tarım, orman, balıkçılık | Deri, akciğer, dudak | Ultraviyole, arsenikli pestisid |
| Madencilik | Deri, akciğer, lösemi | Arsenik, radon, asbest |
| Petrol endüstrisi | Deri, skrotum | Polinükleer aromatik hidrokarbon |
| Metal endüstrisi | Solunum yolları, akciğer | Arsenik, krom ve nikel bileşikleri, |
| Ulaştırma, gemi yapımı | Akciğer, mezotelyoma | Asbest |
| Kimya sanayii | Akciğer, karaciğer, sinus, mesane | BCME, krom, nikel, vinil klorür, benzidin, boya maddeleri, |
| Kok üretimi | Akciğer, mesane | Benzpiren, naftilamin |
| Lastik sanayii | Mesane, lösemi | Aromatik aminler, benzen |
| İnşaat işleri | Akciğer , mezotelyoma | Asbest (yalıtım işlemleri) |
| Deri sanayii, ayakabıcılık | Lösemi, burun boşluğu | Benzen, deri tozu |
| Sağlık çalışanları | Lösemi, akciğer | Radyasyon, antikanser ilaçlar |
| Asfalt yol yapımı | Akciğer | Benzpiren |
| Pestisid üretimi | Akciğer | Arsenik |
| Asbestli malzeme üretimi | Akciğer, mezotelyoma | Asbest |
Korunma Yöntemleri
Birincil Koruma: Teknik koruma önlemlerini içerir. Kişinin etkenle temasını önlemeye yöneliktir. Amaç kanserojen maruziyetin tanımlanması, mümkünse giderilmesi, değilse de aza indirilmesidir. Bunun için; Mesleki kanserlerin önlenmesinde en önemli etken kanserojen maddelerin endüstride kullanılmasının tamamen yasaklanmasıdır,yada
- Yerine Koyma (substitution). Örneğin benzen yerine stiren, hekzan; asbest yerine sentetik lifler kullanımı gibi
- Kapalı sistem, otomatizasyon, uzaktan kontrol
- Lokal ve genel aspirasyon ve havalandırma
- Kişisel koruyucu malzeme kullanımı
- Maruziyet süresinin kısaltılması
- Dönüşümlü çalışma
- Kanserojenle çalışan kişi sayısının azaltılması
- Düzenli bakım onarım
- Eğitim
- Ortam ölçümleri sürekli yapılmalı, maruziyetler ölçülmeli ve etkin havalandırma sistemleri kurulmalıdır. Son çare olarak KKD kullandırmalıdır.
- İş ortam ölçümlerinin yapılmasına önem verilmelidir.
İkincil Koruma: Yüksek riskli iş kolları için periyodik muayene ve taramaların yapılması ve değerlendirilmesi kişilerin biyolojik izlemi çok önemlidir.